Mặc cả trước hết vì sợ mua hớ, ai chả bảo thế. Em cũng thế. Nhưng mà ngẫm kỹ ra, với Em, mặc cả còn là thú vui nữa. Đi chợ mà không mặc cả thì… mất vui. Không có nó Em làm sao đủ kiên nhẫn xách làn ra chợ trong thời buổi vật giá linh tinh này.
Tưởng tượng chút đi, sớm mai, thư thái, ra chợ, nở nụ cười rất thân ái với cô em hàng thịt đang lăm lăm con dao bầu. Cô ấy mời mọc: chị lấy đi, mông hay thăn em cũng cắt ngay… Thì cắt… Em mở hàng chưa em… Rồi, chị yên tâm đi… Ừ, thế em bớt cho chị tí đi… Nó cười tít, nó bớt một ngàn… Em lâng lâng, chả kịp hé mắt nhìn xem nó có cân điêu không nữa…
Hớn ha hớn hở đi tiếp tới hàng rau. Gái ơi, bao nhiêu một củ su hào thế? Hai ngàn rưỡi chị ơi. Sao tivi thông báo hôm nay nếu chị đi chợ sớm thì Gái bán hai ngàn hả? Úi giời, tivi nó… trêu chị đấy. Thế à, vậy thì hôm nay giở đi, chị không thèm xem tivi nữa, chị xem Gái thôi… Thế túm lại Gái bán cho chị mấy ngàn? Năm ngàn một đôi…. Hơhơ, gì thế, Gái mà không bớt thì chị thấy căng thẳng sao ấy, ấm ức mất vui…. Gớm bà, thì bốn ngàn hai củ. Quả này không cân đâu mà sợ điêu. Thế là chắc cú lời một ngàn rồi!
À, bây giờ ghé hàng hoa quả. Bà chị ơi, ổi này có bán không đấy? Ớ, cô này, sao không bán, cô mua đi. Bao tiền… năm yến hả chị? Bà chị nhìn mình khiếp thật! Chà, đã thế vung vẩy cái ví tí chơi. Cô mua để bán à. Không ạ, em mua ăn thôi. Nhiều thế thì chị lấy giá buôn, giảm cho cô bảy ngàn đồng mỗi yến, lấy đủ năm yến hả? Dạ không, em lấy thử một cân ăn cho biết, mai em mua. Thế thì không giảm được. Thôi, bà chị, em đang vui thế này mà bà chị làm khó em. Bán cho em đi, coi như em mua thêm vào phần cái chị mua buôn kia kìa… Hừ, thế mai lại nhớ mua cho chị nhé. Giọng bà chị vui vẻ hơn… Vâng ạ (ngoan quá!). Lần này thì lời chưa đến một ngàn, 700 đồng thôi. Vẫn sướng…
Tương tự, hỏi bao tiền… một triệu bông hồng, để chị hàng hoa thơm nức kia giật mình tưởng Em đang tranh thủ ngân nga lúc Pugatrôva với Ái Vân đi vắng. Cuối cùng, chả biết đắt rẻ ra sao, chỉ biết chị ấy hào hứng chọn cho Em những bông hoa rất đẹp. Mua hoa, tiêu dùng văn hoá, nó phải vui chứ!!!
Thí dụ thế. Đi cả buổi chợ có khi chỉ hơn kém chừng dăm ngàn. Nhưng mà vui. Cái mang về nhà không chỉ là nặng trĩu hai tay mà còn là một trời thân ái.
Nhưng có chỗ là cấm kỵ mặc cả nhé, kể cả biết máy chém đang vận hành ở mức cao nhất. Chả biết ai nghĩ ra đầu tiên nhưng Em cứ răm rắp tuân thủ: đi mua đồ lễ, vàng hương cúng kiếng thì không dám mặc cả đâu. Lòng thành mà. Đứa nào nói điêu thì nó phải tội (thật thế hay sao ấy nhỉ), chứ Em mua phải xông xênh thì cầu mới dễ ứng.
Nhưng cũng có chỗ, không phải đồ lễ, cũng cấm nghĩ ngợi, cứ thế Em mua, vẫn vui như Tết. Ấy là mua của bạn bè, anh em họ mạc, của người quen, cả người quen của người quen…. Vui lắm, lọt sàng xuống nia mà. Có khi lại còn mở rộng hầu bao, không hỏi giá mà trả một khoản xênh xang… Ra lộc cho người thân mình mà. Cứ cho là đang “mê tín” đi, mình ra lộc một mà người của ta lại thu lời 10 từ thiên hạ thì còn gì vui bằng. Buôn gì lãi bằng. Lãi cả tiền lẫn tình cảm.
Mặc cả vui. Nhưng cũng có lần vì bản năng mặc cả, dù lợi được 500 đồng bạc, Em lại không vui, lại ngậm ngùi mãi… Lần đó Em dừng xe ở chợ cóc, mua rau cải cúc. Gặp ngay cô bạn lâu ngày. Môi trên thì buôn với bạn. Môi dưới trề ra mặc cả. Bốn mớ có hai ngàn bạc. Thế mà còn cố mặc cả ngàn rưỡi. Mắt tớn lên. Tai loáng thoáng nghe người bán nài nỉ. Theo quán tính Em vẫn khăng khăng chỉ ngàn rưởi. Rồi người kia bán, rồi cái túi bục, ngẩng lên đòi thay cái túi khác. Và tim bỗng nghẹn lại….
Ôi, một bà cụ làm Em nhớ đến hình ảnh bà ngoại xưa, mặt nhàu nhĩ, lam lũ, mắt buồn bã mà nhân hậu. Vô tâm chưa kìa Em ơi. Làm thế nào bây giờ. Vội vội vàng vàng để lấp liếm cái cảm giác tội lỗi. Bà ơi, bán cho con nốt chỗ cà chua này. Bà chia cho con làm hai túi. Chắc bà cụ ngạc nhiên lắm, phải hơn hai cân mà. Cô bạn cũng ngạc nhiên khi Em dúi vào tay nó một túi. Ơ, quý báu gì mà biếu xén nhau thế này… Rồi Em hấp tấp rút tiền trả, rồi đi, bản năng mặc cả biến đi tận đẩu tận đâu. Từ đó, mỗi khi mặc cả, tự nhiên Em chú ý quan sát đối tượng bán hàng một chút. Thế đấy, mặc cả không khéo mà làm cho nhân tính chao đảo.
Một người bạn vong niên của Em là nhà báo bảo rằng: nền “thương mại mặc cả” dễ thương ấy đang là lực cản cho chúng ta trên hành trình ra biển lớn. Dạ, em có đọc báo, có nghe đài, có biết đây là thời buổi hội nhập, thời buổi của siêu thị, của thương mại điện tử. Nhưng mà văn hoá mặc cả vẫn còn ngấm sâu lắm trong tim Em và không ít người. Hay là trong thời buổi quá độ, nó vẫn còn đan xen như một giá trị nhỉ?
Em vẫn quen có những cô bác bán hàng tận tâm phục vụ mình ở chợ cóc. Từ quen thành thân. Có lúc còn vẫy riêng ra tâm sự đủ thứ. Có lúc nghe bảo cu Tý nhà Em ốm, cô Hà bán hàng khô còn gọi ra dúi cho một gói những đường, những cam. Em ngạc nhiên thật sự và lúng túng. Đâu dám nghĩ theo thói thường là cô ấy “lại quả”. Nhà em mua được mấy đồng cho cô ấy đâu. Rồi từ đó làm khách hàng trung thành dù cô ấy không có ý ép. Cái này vượt khỏi “văn minh thương mại” mất rồi.
Em cứ tận hưởng thú vui mặc cả thôi. Bao giờ vào siêu thị hay lên mạng mua bán, thành con người hiện đại thì tính sau. Ung dung nào. Có ai đi chợ với Em không. Mặc cả đi, mặc cả nào!
